İstenmeyen davranışların
değiştirilmesi
a) İstenmeyen davranışların
önlenmesine yönelik yaklaşımlar
1-) İnsancıl (karışmacı olmayan) yaklaşım: Bu yaklaşımın temelinde insanın
doğru yapacağına inanmak ve güvenmek vardır. Öğrencinin iyi niyetli ve
güvenilir olduğunu, kendini kontrol etmesi gerektiğini ve uygun bir
fırsat verildiğinde bunu yapabileceğini varsayar. Eğer insan yanlış
yapıyorsa bunu düzeltmek için dış etkenlerden çok insanın iç dünyasındaki
anlayış ve kavrayışı uyandırarak kendi kendine doğruya ulaşmasını
sağlanmalıdır.
Sorun konusunda öğrenciyi bilgilendirerek, sorunu ona
çözdüren bir yaklaşımdır. Öğretmen, öğrencinin davranışını değerlendirmez,
yargılayıcı olmayan bir güven ortamı yaratır. Öğrenciye, sorunla uğraşma şansı
ve özgürlüğü verilir. Öğretmen buyurucu değil, kolaylaştırıcıdır.
2-) Davranışçı Yaklaşım: Bu yaklaşım
temelinde davranışçı ekol vardır. Yaklaşım, sınıfta istenmeyen davranışların
değiştirilmesine dayanır. İstenmeyen davranışların oluşmasına göre farklı
stratejiler kullanılır. Bunlar, sorun davranışı gözlemlemek, pekiştireç vermek,
istenmeyen davranışı söndürmek, öğrencilerle anlaşmak, yaklaşık istendik
davranışları kabul etmek ve derse dönmektir.
3-) Etkileşimci Yaklaşım: Davranışçı
ve yardım edici yaklaşımlar arasında yer alır. Öğretmen yetkiyi öğrenciyle
bölüşür, öğrenciyi, sorununu çözmeye
yeterli, ama uzman desteğine muhtaç sayar. Sınıf kuralları birlikte konur,
sorunlara birlikte çözüm aranır. Öğrencinin kendini değerlendirmesi olarak
adlandırılan değişmesi istenen davranışın öğretmence anlatılıp gösterilmesi, öğrenci tarafından uygulanması yöntemidir.
4-) Pazarlık Yaklaşımı:
“Her şeyin bir bedeli vardır.” anlayışına dayalıdır. Öğrenci sınıfta istenmeyen bir davranışta
bulunursa sorumluluğunu almak ve sonuçlarına katlanmak zorundadır. Öğretmen
istenmeyen davranışları değiştirmek ve düzeltmekle görevlidir.
b) İstenmeyen Davranışlar Karşısında Gösterilmesi Gereken Öğretmen
Tepkileri
1-) Sorunu Anlamak: İstenmeyen öğrenci davranışları karşısında, öğretmenin
yapması gereken ilk
iş, sorunu anlamak olmalıdır. Sorunun doğru bir biçimde anlaşılması,
doğru bir yaklaşımla çözülmesi için ön koşuludur. Davranışı anlamak, mevcut
sorunların nedenlerini tanımlamanın ötesinde, gelecekte ortaya çıkabilecek
istenmeyen davranışların kestirilmesi açısından da gereklidir.
2013 KPSS: Okul bahçesinde futbol oynarken tartışan öğrenciler,
tartışmayı sınıfa taşımışlar ve derste de sürdürmüşlerdir. Öğretmen,
öğrencilerin birbirlerine öfke ile baktıklarının farkına varmıştır.
Bu sorunu çözmek için öğretmen öncelikle
aşağıdakilerden hangisini yapmalıdır?
A)
Problemin nedenlerini
araştırmak
B)
İlgili
öğrencileri sınıftan çıkarmak
C)
Problemi
tartışmaya açmak
D)
Öğrencileri
barıştırmak
E)
İlgili
öğrencileri disiplin kuruluna sevk etmek
2007 KPSS: Sınıfında
öğrencileri arasında bir huzursuzluk olduğunu fark eden ve bu sorunu çözmesi
gerektiğini düşünen bir öğretmen, öncelikle ne yapmalıdır?
A)
Okul
idaresini durumdan haberdar etmelidir.
B)
Rehberlik
servisinden yardım istemelidir.
C)
Öğrencilerin
ailelerini okula çağırmalıdır.
D) Sorunun ne olduğunu anlamaya çalışmalıdır.
E)
Öğrencilere
sınıf kurallarını hatırlatmalıdır.
2006 KPSS: Sınıf
içinde karşılaşılan bir probleme çözüm bulunabilmesi öncelikle aşağıdakilerden
hangisinin tam ve doğru olarak yapılmasına bağlıdır?
A)
Problemin
çözüm yollarının tartışılması
B) Probleme ilişkin bilgi ve bulguların toplanması
C)
Problemin
yarattığı olumsuz etkilerin azaltılması
D)
Problemin
çevresel etkilerinin sınırlandırılması
E)
Benzer
problemlerin çözümünün örnek alınması
2002 KPSS: Dikkatsizlik,
saldırganlık ve yalan söyleme gibi istenmeyen davranışların yaygın olduğu bir
sınıfta öğretmenin yapacağı ilk iş aşağıdakilerden hangisidir?
A)
Okul
yönetiminden duruma el koymasını istemek
B)
Uygun
olmayan davranışları yasaklamak
C)
Sorunlu
öğrencileri uyarmak
D)
Sorunların
üzerinde durmaktan kaçınmak
E)
Sorunun kaynağını doğru
olarak belirlemeye çalışmak
2-) Görev ve sorumluluk
verme: En etkili yol, öğrenciye başarabileceği ve yapabileceği alanlarda
görev ve sorumluklar vermedir. Sınıf başkanlığı yapmak, araç gereç getirip
götürmek, ödevleri kontrol etmek gibi sorumluluklar alan öğrenci kendi
davranışını kontrol ederek istenmeyen davranışlara yönelmez.
2010 Ekim KPSS: Sınıfta
öğrencilerin derse etkin katılmadığını gözlemleyen bir öğretmen ile iki
öğrencisi arasında şu konuşma geçer:
Öğretmen: Filiz, sen bu
konuda ne düşünüyorsun?
Filiz: Bilmiyorum
öğretmenim.
Öğretmen: Bilmiyorum
demekle neyi kastediyorsun?
Filiz: Bilmiyorum.
Öğretmen: Peki, Tuna senin
fikrin nedir?
Tuna: Ne fikri?
Öğretmen: Konuya ilişkin
fikrin.
Tuna: Bilmiyorum.
Böyle bir durumla
karşılaşan öğretmenin nasıl davranması daha uygun olur?
A)
Bu
öğrencilere hemen neden böyle davrandıklarını sorması
B)
Verilen
yanıtları hiç önemsemeden ders sonuna kadar konuyu anlatmaya devam etmesi
C)
Bu
öğrencileri rehberlik servisine yönlendirmesi
D)
Öğrencileri
sert bir ifadeyle bu davranışlarının çok yanlış olduğu konusunda uyarması
E) Bu öğrencilere farklı sorumluluklar vermesi
2003 KPSS: Öğretmenin sınıf içi disiplin
sorunlarını azaltmada yararlanacağı en uygun yaklaşım aşağıdakilerden
hangisidir?
A)
Karşılıklı
güven ve saygıya dayalı bir ortam oluşturma
B)
Öğrencilerin görev ve
sorumluluklarını belirleme
C)
Öğretim
için ayrılan sürenin bir kısmını disiplin konusuna ayırma
D)
Sorun
yaratan öğrencilere yaptırım uygulama
E)
Sorunların
çözümü için okul yönetiminden yardım isteme
3-) Dersi etkili hale
getirme (derste değişiklik yapmak): Dersin
işlenişinde, öğretim yöntemlerinde, araç ve gereçlerde değişiklikler yapılarak
istenmeyen davranışlar ortadan kaldırılabilir.
Öğretmen dersi ilgi çekici, heyecan verici ve öğrenciyi aktif hale
getiren duruma getirir.
4-) Görmezden gelme
(söndürme): Her olumsuz
davranışa müdahale etmeme anlayışıdır. Bazen planlı olarak yapılmayan yalnızca
o ana ait bir davranış görülebilir (Öğrencinin zaman zaman sınıfta konuşması,
arkadaşlarını rahatsız etmesi, resim yapması gibi). Bu durumda öğretmen
davranışı görmezden gelerek yani ilgilenmeyerek pekiştirmemiş olur.
Görmezden
gelmede davranış önceleri bir süre için artar, fakat daha sonra söner.
5-) Sözel olmayan uyarıları
kullanma: İstenmeyen davranışlar
yoğun olarak gösteriliyorsa görmezden gelme yeterli olmaz. Bu durumda öğretmen
sürdürdüğü öğrenme etkinliklerini engellemeden aşağıdaki yolları kullanabilir:
-
İstenmeyen davranışa verilebilecek ilk tepki göz göze gelmek ve değişik
yüz ifadelerini kullanmaktır.
-
Öğrencinin
yakınına kadar gelmek (fiziksel yakınlık sağlamak)
-
Öğrenciye ya da
oturduğu sıraya hafif dokunmak.
Aniden susmak ve sessiz kalmak.
KPSS Eğitim Bilimlerinde Tam İsabet!
Bu notlara bakmadan sınava girmeyin!
Notlara ulaşmak için tıklayınız.