GELİŞİMİN TEMEL İLKELERİ- KPSS Eğitim Bilimleri Gelişim Psikolojisi

1- Gelişim döllenmeden başlayıp ölümle sona eren sürekli olan bir süreçtir ve belli aşamalarla (sırayla) gerçekleşir. Gelişim durmaksızın ilerleyen birikimli bir süreçtir. Her gelişim dönemi bir önceki döneme dayalı ve bir sonraki dönemin hazırlayıcısıdır. Mesela; Piaget’e göre zihinsel gelişim önce duyu-hareket, sonra işlem öncesi, somut işlemler ve en son soyut işlemler dönemine geçilerek ilerlemektedir.

2- Gelişim nöbetleşe devam eder. Her gelişim alanı belirli dönemlerde diğer gelişim alanlarına göre daha hızlı gelişim gösterir. Mesela; iki yaşına kadar fiziksel gelişim hızlıdır, iki yaşından sonra dil gelişimi hızlanır.

3-  Gelişim hızı her yaşta aynı değildir. Gelişim bazı dönemlerde hızlanırken, bazı dönemlerde yavaşlayabilir. Mesela; doğumdan sonraki ilk iki yıldaki fizik gelişim hızı, sonraki iki yıldaki fiziksel gelişim hızından daha fazladır.

4- Gelişim; kalıtım, çevre ve zamanın (tarihsel zaman) ortak etkileşimiyle gerçekleşen bir süreçtir.

5- Gelişim yordanabilir bir sıra izler. Yani gelişimde belli eğilimler (yönler) vardır. Bunlar;

a) Gelişim baştan ayağa doğrudur: Döllenmeden itibaren önce baş gelişir, sonra vücut, bacaklar ve en son ayaklar gelişir. Baş gelişimi vücudun diğer organlarına göre daha hızlıdır. Yeni doğan bebeğin başı bedenine göre oldukça büyüktür. Bu nedenle çocuk önce başın hareketlerini daha sonra omuzlarını, kollarını ve ayaklarını kontrol etmeyi öğrenir.

b) İçten dışa doğrudur: önce iç organlar (yapılar) daha sonra dış yapılar (kollar, eller vb) gelişir.

c) Gelişim genelde özele doğrudur: önce büyük kaslar daha sonra ince kaslar gelişir. Mesela; çocuk bir nesneyi önceleri tüm vücuduyla, sonraları kasları gelişince elleriyle, daha sonra parmaklarıyla tutar.

6- Gelişim tüm alanlarıyla (fiziksel, zihinsel, dilsel, cinsel, sosyal) bir bütündür (Bir gelişim alanındaki değişim diğerlerini olumlu/olumsuz yönde etkiler).

7- Gelişimde bireysel farklılıklar bulunur. Bireylerin kalıtımsal yapıları (zekâ, cinsiyet) ve çevre ile olan yaşantıları (kültür, dil, sosyo-ekonomik düzey) farklı olduğu için gelişimde bireysel farklılıklar bulunur. Mesela; kimi 11 aylıkken, kimi 14 aylıkken yürümeye başlar.

8- Gelişimde kritik dönemler vardır. Bu gelişim dönemlerinde birey öğrenmeye ve gelişmeye daha duyarlıdır. Mesela; dil gelişiminde 1-1.5 yaş, tuvalet eğitiminde 2-3 yaş kritik dönemdir.